Ειδική Διαπαιδαγώγηση
Τι είναι η Ειδική Διαπαιδαγώγηση;
Η Ειδική Διαπαιδαγώγηση στην ουσία αποτελεί μέσο για τα παιδιά και τους εφήβους που έχουν κάποιο μαθησιακό πρόβλημα ή αναπηρία να ενταχθούν όσο πιο ομαλά γίνεται στο σχολικό περιβάλλον, να βοηθηθούν στην ακαδημαϊκή τους πορεία και να έχουν ίσα δικαιώματα σε όλες τις μορφές δραστηριοτήτων.
Ο βασικός πυλώνας της Ειδικής Διαπαιδαγώγησης είναι η συνεχής υποστήριξη και επιμέλεια. Δεν αρκεί μόνο η μεθοδικότητα, αλλά είναι απαραίτητη και η συνεχής παρακολούθηση και καταγραφή προόδου. Αν ενταχθείτε σε ένα πρόγραμμα ειδικής διαπαιδαγώγησης και παρατηρήσεις πως δεν υπάρχει καταγραφή και δράση βασισμένη στην πρόοδο του παιδιού, το πιθανότερο είναι πως θα υπάρχει κάποιο λάθος στη διαδικασία.
Πότε κάποιος χρειάζεται Ειδική Διαπαιδαγώγηση;
Όπως νοείται και από τη λέξη “διαπαιδαγώγηση”, η Ειδική Διαπαιδαγώγηση αναφέρεται σε άτομα, κυρίως νεαρής ηλικίας, τα οποία βρίσκονται στο σχολείο, και εκπαιδεύονται κατά οποιονδήποτε τρόπο.
Οι μαθησιακές προκλήσεις ή οι αναπηρίες που δυσκολεύουν τα παιδιά περισσότερο από τους συνομηλίκους τους αναφέρονται ως ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες είναι πιο πιθανό να χρειαστούν εκπαιδευτική βοήθεια από άλλα παιδιά της ηλικίας τους.
Τα χαρακτηριστικά των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες:
-
Πρόβλημα στην κατανόηση
Για παράδειγμα έχουν δυσκολία στο να κατανοούν και να συσχετίζουν έννοιες. - Συναισθηματικά και συμπεριφορικά θέματαΤα παιδιά αυτά μπορεί να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη αυτοπεποίθησης. Προσοχή όμως, καθώς αυτά τα συμπτώματα δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι υπάρχει κάποια εκπαιδευτική ανάγκη. Απλώς μπορεί να αποτελέσουν ένα χαρακτηριστικό της. Γι’ αυτόν τον λόγο, μπορεί να είναι δύσκολο για αυτά τα παιδιά να ακολουθούν κανόνες της τάξης, να μην γίνονται ασκόπως αντιδραστικά και να παραμένουν σε μια σταθερή ψυχολογική κατάσταση κατά τη διάρκεια του μαθήματος.
-
Προβλήματα στην ομιλία, τη γλώσσα και την επικοινωνία.
Μπορεί να δυσκολεύονται να εκφραστούν κατάλληλα ή να κατανοήσουν τι τους λένε οι γύρω τους. Μπορεί να είναι δύσκολο για αυτά να κάνουν φίλους και να συναναστρέφονται με συνομηλίκους τους. - Σωματικές ή αισθητηριακές δυσκολίες που κάποια από αυτά τα άτομα εμφανίζουν.Μπορεί να υπάρχει κάποια αναπηρία ή ιατρική πάθηση που επηρεάζει την ικανότητά τους να μάθουν. Συχνά παραδείγματα είναι τα προβλήματα ακοής ή όρασης.
Τι κάνουμε όταν τα παιδιά μας αντιμετωπίζουν τις παραπάνω δυσκολίες;
Σε πρώτο στάδιο, η κανονική σχολική εκπαίδευση είναι απαραίτητη. Αν παρατηρήσουμε τα παραπάνω συμπτώματα ερχόμαστε απευθείας σε επαφή με τον δάσκαλο/καθηγητή και αιτούμαστε μια τυπική παρακολούθηση του παιδιού για μερικές εβδομάδες, μέχρι να επιβεβαιώσουμε τις υποψίες μας. Το σχολικό περιβάλλον οφείλει να βοηθήσει στην διαδικασία αυτή, μέχρι να γίνουν οι επόμενες κινήσεις.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως, η πλειονότητα των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες μπορούν να επωφεληθούν από τη βοήθεια των ειδικών εκπαιδευτικών που εντάσσονται στο πλαίσιο ενός καθημερινού σχολείου. Ωστόσο, ορισμένα παιδιά με πιο περίπλοκες ανάγκες επωφελούνται από την επιπλέον εξειδικευμένη φροντίδα που παρέχεται από ένα «ειδικό» σχολείο. Εάν το σχολείο πιστεύει ότι το παιδί έχει ή μπορεί να έχει κάποια μαθησιακή δυσκολία που χρήζει παραπάνω βοήθειας, θα πρέπει να γίνει κάποια ενημέρωση του γονέα σε σχέση με τα σχέδια που έχει το σχολείο για αυτές τις περιπτώσεις.
Στη συνέχεια, απαραίτητο είναι και το να γίνει πλήρως κατανοητό και αποδεκτό από τον γονέα ότι θα χρειαστεί η ειδική διαπαιδαγώγηση για το παιδί του. Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας και άγχους φυσικά. Αυτό δεν σημαίνει ούτε ότι το παιδί έχει κάποιο σοβαρό πρόβλημα, ούτε ότι θα περιθωριοποιηθεί, ούτε ότι θα έχει θέματα προσαρμογής στην ενήλικη ζωή του. Η Ειδική Διαπαιδαγώγηση στοχεύει στο να εξαλείψει αυτά τα ζητήματα!
Έπειτα ακολουθεί το στάδιο της διάγνωσης. Ο γονέας/κηδεμόνας θα πρέπει να έρθει σε επαφή με κάποιον επαγγελματία ειδικής διαπαιδαγώγησης, ο οποίος, σε επαφή με το παιδί, θα εξετάσει και θα διαγνώσει επίσημα το παιδί, ώστε μετέπειτα να μπορεί να ακολουθηθεί η κατάλληλη θεραπεία. Η μέγιστη δυνατή βοήθεια στο παιδί επιτυγχάνεται όταν συνεργάζονται ταυτόχρονα οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι επαγγελματίες της Ειδικής Διαπαιδαγώγησης με κοινό στόχο την πλήρη αποκατάσταση του εκάστοτε παιδιού. Κάτω από αυτό το κλίμα φτάνουμε στα μέγιστα αποτελέσματα.
Τελευταίος παράγοντας αποτελεί η ηλικία. Σχετικά με την διάγνωση, όσο πιο γρήγορα γίνουν αντιληπτά τα συμπτώματα και όσο πιο γρήγορα έρθει το παιδί σε επαφή με τον ειδικό, τόσο το καλύτερο. Ειδικά αν μιλάμε για ηλικίες 2 – 5 χρονών στις οποίες το παιδί βρίσκεται στην προσχολική του ηλικία, θα ήταν αποτελεσματικό να έχουν αρχίσει η θεραπείες όσο το δυνατόν πιο πριν από το δημοτικό, ώστε το παιδί να ενταχθεί στο σχολείο ή τουλάχιστον στις πρώτες τάξεις του με λιγότερες δυσκολίες. Σε αυτήν την περίπτωση βέβαια, που το παιδί δεν έχει πάει ακόμη σχολείο, θα πρέπει να κινηθεί ο γονιός αυτόνομα, χωρίς καθοδήγηση από το σχολικό εκπαιδευτικό περιβάλλον.
Κοινά στοιχεία που μπορεί να δείχνουν ότι ένα άτομο μπορεί να έχει μαθησιακές δυσκολίες ενδέχεται να είναι τα ακόλουθα:
- Γενικές δυσκολίες
• προβλήματα με μαθηματικές δεξιότητες
• δυσκολίες στη μνήμη
• προβλήματα διατήρησης της προσοχής
• δυσκολία στο να ακολουθεί οδηγίες
• φτωχή ικανότητα συντονισμού
• δυσκολία με έννοιες που σχετίζονται με τον χρόνο
• πρόβλημα στην οργάνωση
• παρορμητική συμπεριφορά
• ακατάλληλη ανταπόκριση σε σχολικές ή κοινωνικές περιστάσεις
• δυσκολία συγκέντρωσης στο έργο (εύκολη απόσπαση της προσοχής)
• αδυναμία εύρεσης του κατάλληλου τρόπου για να εκφράσουν κάτι
• η συνεπής σχολική απόδοση
• ανώριμος τρόπος ομιλίας
• δυσκολία στην καλή ακρόαση
• προβλήματα αντιμετώπισης νέων καταστάσεων στη ζωή τους
• προβλήματα στην κατανόηση λέξεων ή εννοιών
- Αναγνωστικές δυσκολίες
• υπερβολικά αργή ανάγνωση
• μονότονος αναγνωστικός ρυθμός
• δυσκολία στην ανάγνωση χειρόγραφης γραφής, ακόμη κι αν είναι δική τους
• συντόμευση λέξεων (αφαιρούν σημαντικά μορφήματα π.χ. τρέχω-τρέχοντας)
• αντικατάσταση λέξεων
• παράλειψη άρθρων
• γραμματικά λάθη
• λάθος προφορά
- Ορθογραφικές δυσκολίες
• περίεργη ορθογραφία
• δυσανάγνωστη γραφή
• επίμονες αναστροφές και ασυνεπή ορθογραφία της ίδιας λέξης, ακόμη και στην ίδια πρόταση
• λάθη στη γραφή μεγάλων λέξεων
• στίξη
• πολύ αργό ρυθμό γραφής
- Δυσκολίες στην αριθμητική
• δυσκολία με εκφωνήσεις μαθηματικών προβλημάτων
• δυσκολίες σε χρηματικές συναλλαγές
• έλλειψη τάξης και οργάνωσης όταν προσπαθούν να επεξεργαστούν τα μαθηματικά προβλήματα στο χαρτί
• δυσκολία στην αναγνώριση λογικών ακολουθιών πληροφοριών (για παράδειγμα τα βήματα σε μαθηματικά προβλήματα)
• προβλήματα στην κατανόηση της χρονικής ακολουθίας των γεγονότων
• δυσκολία με τη λεκτική περιγραφή των μαθηματικών διαδικασιών
• δυσκολία με τη μέτρηση, την εκμάθηση αριθμητικών δεδομένων και τον υπολογισμό μαθηματικών πράξεων
• δυσκολία με τις νοητικές μαθηματικές στρατηγικές και τις στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων
- Προβλήματα προφορικού λόγου
• καθυστέρηση στον προφορικό λόγο
• παρόμοια λάθη κατά τη διάρκεια στον προφορικό λόγο και τον γραπτό λόγο
• περίπου 50% των δυσλεξικών παρουσιάζουν προβλήματα με τον προφορικό λόγο [32 Τζιβινίκου, Σ. (2015)]
• στίξη
• πολύ αργό ρυθμό γραφής
- Προβλήματα πρωταρχικά προσοχής/συγκέντρωσης
• μικρή διάρκεια προσοχής
• εύκολη απόσπαση προσοχής
• υπερκινητικότητα
• αυθορμητισμός
- Προβλήματα βραχυπρόθεσμης μνήμης/ακολουθίας
• συγκράτηση οδηγιών
• απαγγελία ποιημάτων ή τραγουδιών
• συγκράτηση μαθηματικών πινάκων
• αποστήθιση
• διάκριση δεξί-αριστερό
• παρακολούθηση (λεκτικών) οδηγιών
- Προβλήματα συντονισμού
• προβλήματα σε συντονισμένες/συγχρονισμένες δραστηριότητες
• προβλήματα στη διατήρηση ενός ρυθμού (χορός, παρέλαση, τραγούδι)
- Δευτερεύοντα ψυχολογικά προβλήματα
• ψυχολογικά προβλήματα που προκύπτουν από σχολική αποτυχία
• υπερευαισθησία στην κριτική
• χαμηλή αυτοεικόνα& αυτοεκτίμηση & αυτοπεποίθηση
• μη επιβράβευση για την επιτυχία
• εύκολη παραίτηση
• προβλήματα ακολουθίας
• πιο αργός ρυθμός εκμάθησης αυτοματοποιημένης εφαρμογής ποικίλων δραστηριοτήτων ακολουθίας (π.χ. το να φορέσει τα ρούχα του, να δέσει τα κορδόνια)
• αντιστροφές: γραμμάτων του αλφάβητου ημερών της εβδομάδας μηνών του έτους γραμμάτων μέσα σε συλλαβές (on-no) συλλαβών μέσα σε λέξεις (was-saw) λέξεων μέσα σε μια πρόταση (σύνταξη)
• ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα στην ανάκληση της αντίστροφης σειράς των παραπάνω δραστηριοτήτων,
• αποδιοργάνωση
Αυτά τα χαρακτηριστικά από μόνα τους δεν είναι αρκετά για να καθορίσουν το αν ένα άτομο έχει μαθησιακές δυσκολίες. Μια επαγγελματική αξιολόγηση είναι απαραίτητη για τη διάγνωση των μαθησιακών δυσκολιών. Κάθε μαθησιακή δυσκολία έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και τις δικές της ενδείξεις.
01.
Για τους μαθητές που δυσκολεύονται να γράψουν, δίνουμε τη δυνατότητα να βοηθούνται από καταγραφείς-συμμαθητές τους ή να ηχογραφούν τις απαντήσεις τους.
02.
Ενθαρρύνουμε τη χρήση επεξεργαστή κειμένου, όπως είναι το Word MS-Office.
03.
Φροντίζουμε για την προμήθεια εργαλείων και υλικών προσαρμοσμένης τεχνολογίας, για την καταγραφή φωνής και μετατροπής σε κείμενο.
04.
Ενθαρρύνουμε χρήση ειδικών μολυβιών (για παιδιά με ανώριμη σύλληψη).
05.
Δίνουμε γραπτές οδηγίες, σχεδιαγράμματα και σημειώσεις.
06.
Δίνουμε ευκαιρίες πολυαισθητηριακής μάθησης.
07.
Υποστηρίζουμε τη σταδιακή ανάπτυξη της γραφοκινητικής δεξιότητας.
08.
Εξασκούμε το παιδί με βιωματική μάθηση σε σχέση με τις κατευθύνσεις στο χώρο, και αυτό το μεταφέρουμε στο συμβολικό επίπεδο, στη γραφή πάνω σε χαρτί. Δουλεύουμε με τις διαστάσεις στο χώρο και στο χαρτί.
09.
Αναλύουμε τη γραφοκινητική δεξιότητα στους επιμέρους παράγοντες της και εκπαιδεύουμε το παιδί στον καθένα ξεχωριστά, π.χ. στάση του καρπού, της παλάμης, των δακτύλων.
10.
Κάνουμε χρήση χαρτιού με τετράγωνα.
11.
Παρέχουμε πολλές επιλογές μολυβιών, μαρκαδόρων, και άλλων ειδών γραφής, για να επιλέξει ο μαθητής αυτό που ανταποκρίνεται στις ατομικές του ανάγκες.
12.
Διδάσκουμε κατευθύνσεις στο παιδί στον φυσικό χώρο και στον χάρτη.
13.
Μειώνουμε τις απαιτήσεις για γραπτές εργασίες, για σύντομες απαντήσεις.
14.
Δίνουμε σχεδιαγράμματα μαθήματος και προτυποποιημένες φόρμες σημειώσεων (με κενά για τις λέξεις κλειδιά).
